Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην περίοδο της κρίσης: Από το αδιανόητο στο αυτονόητο

Χρόνος ανάγνωσης 5 ΄

etaireia-koinonokis-psychiatrikis-kai-psychikis-ygeiasΑπό 21 έως 23  Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς η Πανελλήνια Συνάντηση Δικτύωσης και Συνεργασίας με θέμα: ‘Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην περίοδο της κρίσης: Από το αδιανόητο στο αυτονόητο’ υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Αττικής και του Υπουργείου Υγείας.

Την πρωτοβουλία για την οργάνωση είχε η Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής & Ψυχικής Υγείας (ΕΚΨ&ΨΥ) με την υποστήριξη του Mental Health Europe και του Ευρωπαϊκού Δικτύου Φορέων Ψυχικής Υγείας ‘Ασκληπιός’.

Στη συζήτηση που έγινε στην ολομέλεια συνεδρίαση, όπου παρουσιάστηκαν οι προτάσεις και τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τις ομάδες εργασίας, συμμετείχαν εκπρόσωποι της πολιτικής ηγεσίας, βουλευτές, ευρωβουλευτές, ο δήμαρχος Νέας Σμύρνης Σταύρος Τζουλάκης,οι Αντιδήμαρχοι Κοινωνικής Πολιτικής Καλλιθέας και Ν.Σμύρνης Άννα Γιαννάκου – Πάσχου και Κλαίρη Δεληγιάννη αντίστοιχα , ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Forum ατόμων με αναπηρία Ιωάννης Βαρδακαστάνης,  εκπρόσωποι από τον Συνήγορο του πολίτη, οικονομολόγοι της υγείας, καθηγητές ψυχιατρικής, ψυχίατροι καθώς και  εκπρόσωποι των άμεσα ενδιαφερόμενων, ληπτών υπηρεσιών και των οικογενειών τους. Μεταξύ αυτών ήταν: Γιώργος Γουρνάς, Νίκος Ζηλίκης, Αντώνης Κατσαμάγκος, Ανδρέας Κατσαρός, Θεοφάνης Κλεόπας, Σοφία Κουκούλη – Σπηλιωτοπούλου, Χριστόφορος Παπαδάκης, Μάριος Σταυρογιαννόπουλος, Τάσος Μαστρογιαννάκης, Μαρία Μητροσύλη, Μαρία Λαζαρίδου, Κατερίνα Αγγελή, Αναστασία Τοβή, Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, Θανάσης Κατσιγιάννης, Καίτη Κατσούδα, Πόλα Νικολάου, Γιάννης Αλεξάκης, Λεονάρδος Σκόρδος

Από τους εκπροσώπους της πολιτικής ηγεσίας συμμετείχαν:

Η Υφυπουργός Υγείας κα Κατερίνα Παπακώστα-Σιδηροπούλου

Η Αντιπεριφερειάρχης Κοινωνικής Πολιτικής Αττικής, κα Κατερίνα Θανοπούλου,

Οι βουλευτές κα Βασιλική Κατριβάνου, κα Ευγενία Βαμβακά, κ. Παναγιώτης Μελάς

Ο ευρωβουλευτής κ. Γιώργος Γραμματικάκης

Πρόεδρος της Επιστημονικής κοινότητας ο Καθηγητής Ψυχιατρικής – Παιδοψυχιατρικής, Πρόεδρος της ΕΚΨ&ΨΥ, Κύριος Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος.

Μεταξύ των εμπειρογνωμόνων από την Ευρώπη που συμμετείχαν ήταν οι:

Ο Καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Sassari της Ιταλίας, κ. Francesco Amaddeo

O Ψυχίατρος, από το Ινστιτούτο Mario Negri, του Μιλάνου κ. Angelo Barbato

Οι εκπρόσωποι  του Διεθνούς Γραφείου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Οργανισμών Υγείας ‘Ασκληπιός’, κ. Marcel Carpaij , κ. Eelco Damen και David Anderson

O Καθηγητής Κοινωνικής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Birmingham κ. Mervyn Morris

Τη συζήτηση συντόνισαν  ο Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης κ. Χαράλαμπος Πουλόπουλος και ο Διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού ‘Στο Κόκκινο’ κ. Κώστας Αρβανίτης

Ο Π.Ο.Υ. ξεκάθαρα υπογραμμίζει ότι δεν μπορεί να υπάρξει υγεία χωρίς ψυχική υγεία. Στον ορισμό του για την ψυχική υγεία επίσης κάνει ξεκάθαρο ότι το κριτήριο δεν είναι η παρουσία ή απουσία ψυχικής νόσου αλλά ορίζει ότι “…ψυχική υγεία είναι μια κατάσταση ευημερίας, κατά την οποία το άτομο συνειδητοποιεί τις δυνατότητές του, είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα συνηθισμένα άγχη της ζωής, μπορεί να εργάζεται παραγωγικά και αποτελεσματικά, και είναι ικανό να προσφέρει στο κοινωνικό του περιβάλλον”.

Στη χώρα μας οι επιπτώσεις της κρίσης και των μέτρων λιτότητας, δοκιμάζουν τα όρια αντοχής της κοινωνίας σε κοινωνικό και ψυχολογικό επίπεδο. Είναι όμως αυτή η κρίση η κύρια αιτία των δεινών που βιώνουν οι λήπτες των υπηρεσιών και οι οικογένειες τους? Είναι η κρίση που απειλεί τα δικαιώματα τους? Ποια ήταν η πραγματικότητα προ κρίσης? Τι συνέβη και δεν δημιουργήθηκαν ή δεν εφαρμόστηκαν τα σχέδια που παρουσιάστηκαν κατά καιρούς? Γιατί ακόμα δεν συμμετέχουν στις επιτροπές ψυχικής υγείας αλλά και σχεδιασμού λήπτες και μέλη οικογενειών?

Σε αυτά και άλλα ερωτήματα τέσσερις ομάδες εργασίας, αποτελούμενες από λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, οικογένειες, αδέλφια ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας, επαγγελματίες ψυχικής υγείας, στελέχη της τοπικής αυτοδιοίκησης και ξένους εμπειρογνώμονες κλήθηκαν να σκεφτούν και να απαντήσουν.

Συζητήθηκαν πολλά θέματα με κοινό γνώμονα την επαναξιολόγηση του ρόλου και της θέσης όλων μας, ασθενών, οικογενειών, αδελφών, επαγγελματιών, πολιτικών στην πορεία αυτής της προσπάθειας να διασφαλίσουμε και να βελτιώσουμε την πρόσβαση και τις υπηρεσίες στις οποίες οι λήπτες έχουν αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα να λαμβάνουν δωρεάν στην κοινότητα που διαβιούν.

1. Όλες οι ομάδες ομόφωνα κατέληξαν ότι δεν μπορεί να υπάρξουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών, εφήβων, ενηλίκων και τρίτης ηλικίας χωρίς ξεκάθαρους τομείς μέσα στους οποίους μπορούν να διασυνδεθούν και να λειτουργήσουν σαν ένα απαρτιωμένο και συνεχές δίκτυο υπηρεσιών, με πρωταρχικό στόχο το σεβασμό στους ασθενείς-λήπτες και στα δικαιώματα τους. Κοινός τόπος όλων των συμμετεχόντων ήταν η ανάγκη διασύνδεσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας με την πρωτοβάθμια φροντίδα, η  σπουδαιότητα της κοινωνικής ένταξης, ουσιαστικής ενδυνάμωσης και ανάληψης ενεργού ρόλου από τους λήπτες,

2. Όλες οι ομάδες επίσης υπογράμμισαν ότι το κλείσιμο των ψυχιατρείων δεν μπορεί να γίνει και δεν θα έπρεπε να γίνει αυτή τη στιγμή καθώς δεν υπάρχουν οι εναλλακτικές δομές στην κοινότητα, Κέντρα Ψυχικής υγείας, Κέντρα Ημέρας και άλλα. Πρέπει πολύ προσεκτικά να γίνει αυτή η μετάβαση, με τη συμμετοχή και των ασθενών των ψυχιατρείων αλλά και του προσωπικού μαζί τους. Το ανθρώπινο δυναμικό θα πρέπει να απορροφηθεί σε κοινοτικές υπηρεσίες.

3. Όλες οι ομάδες επίσης ομόφωνα υποστήριξαν ότι το υπάρχον νομικό πλαίσιο είναι επαρκές, αρκεί να τηρείται, κάτι που δεν συμβαίνει. Ειδικά οι ασθενείς και οι συγγενείς τους αναφέρθηκαν σε πολλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, καθώς στα χαρτιά όλα φαίνονται ωραία, αλλά η πραγματικότητα κρύβει τρομακτικές και θλιβερές ιστορίες καθημερινής καταπάτησης π.χ. συζητήθηκε το τεράστιο ποσοστό των ακούσιων νοσηλειών και της παράνομης και απαράδεκτης διαδικασίας τους. Ένα άλλο πολύ σημαντικό σημείο που θίχτηκε στην ομάδα, ήταν η ουσιαστική και άμεση ενημέρωση για τα δικαιώματα των ασθενών, καθώς πουθενά δεν υπάρχει άμεση προφορική και έντυπη ενημέρωση για την οποία είναι απαραίτητες ριζικές αλλαγές στην λειτουργία όλων των υπηρεσιών. Σχολίασαν επίσης την έλλειψη εναλλακτικών δομών παρέμβασης στην κρίση και έγιναν συγκεκριμένες προτάσεις για άλλες μορφές παρέμβασης στη διαδικασία.

4. Μαζί με την εφαρμογή του νόμου το άλλο εξαιρετικά σημαντικό σημείο που τονίστηκε ήταν η απουσία των ασθενών και των οικογενειών τους από όλες τις θεσμικές λειτουργίες και όργανα, καθώς δεν καλούνται σε κανένα σημείο της διαδικασίας ενώ είναι εκείνοι που είναι οι αποδέκτες όλων των αλλαγών, τις περισσότερες φορές δυσάρεστων. Επίσης υπερτόνισαν την ανάγκη, οι ήδη υπάρχοντες σύλλογοι και όσοι δημιουργηθούν να είναι αυτόνομοι και να ενισχυθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

5. Σε συνέχεια αυτών προτάθηκε να δημιουργηθεί ένα θεσμικό όργανο από τους ασθενείς και τις οικογένειες τους, το οποίο θα μπορούσε να αξιολογεί όλες τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας, δημόσιου, 3ου τομέα και τις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές και να ενημερώνεται το Υπουργείο για τα αποτελέσματα των αξιολογήσεων αυτών. Όλοι, ασθενείς, οικογένειες και αδέλφια, απαίτησαν  από τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας του δημόσιου τομέα και των Μη-Κυβερνητικών φορέων (3ος τομέας) δωρεάν, προσβάσιμες και καλύτερες υπηρεσίες, βασισμένες στις πραγματικές ανάγκες τους, οι οποίες είναι τεράστιες, π.χ. αυξημένη συμμετοχή στα φάρμακα, πολλοί ανασφάλιστοι και άποροι.

6. Σε συνέχεια και σε σχέση με τα θέματα εργασίας και εκπαίδευσης συζητήθηκαν η διασφάλιση πρόσβασης και παροχής σε εκπαίδευση και επαγγελματική αποκατάσταση-εργασία και οι ελλείψεις Κοι.Σ.Π.Ε., καθώς χρειάζονται ακόμα περισσότεροι και είναι αναγκαία και η αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ατόμων με προβλήματα ψυχικής υγείας σε αυτούς με παράλληλα καλύτερη αξιολόγηση και έλεγχο της λειτουργίας τους.

Έγιναν προτάσεις σχετικές με την θεσμική λειτουργία και χρηματοδότηση των Γραφείων Υποστηριζόμενης εργασίας για την προώθηση, εύρεση και διατήρηση θέσεων εργασίας στους Κοι.Σ.Π.Ε. και στην ελεύθερη αγορά, καθώς επίσης προτάσεις σχετικές με την διασφάλιση επιδομάτων ή συντάξεων κατά την εργασία του λήπτη στην ελεύθερη αγορά. Υπογραμμίστηκε το πόσο ουσιαστική  είναι η σύνδεση των αντικειμένων κατάρτισης των ληπτών με την ζήτηση στην ελεύθερη αγορά εργασίας και στους Κοι.Σ.Π.Ε. και το πώς θα βοηθούσαν εξαιρετικά στην κοινωνική επανένταξη και στην ενδυνάμωση, ευέλικτα προγράμματα νέων θέσεων εργασίας στον ΟΑΕΔ προσαρμοσμένα στις ανάγκες των ψυχικά ασθενών και η καθιέρωση του ρόλου του υποστηρικτή εργασίας.

7. Τέλος αλλά εξίσου σημαντικά με τα παραπάνω ήταν τα συμπεράσματα και οι προτάσεις που αφορούσαν στην αξιολόγηση και στην κοστολόγηση των υπηρεσιών. Όλοι οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι δεν θα μπορούσε να γίνει ένας ουσιαστικός διάλογος για κοστολογήσεις και ποιοτικά κριτήρια αν δεν υπάρχουν συγκεκριμένοι δείκτες, δομών, διαδικασιών, έκβασης και αποτελεσμάτων, αλλά και ένα θεσμοθετημένο κανονιστικό πλαίσιο σε εθνικό επίπεδο και για όλες τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας.

Εκφράστηκε ο φόβος ότι εφόσον δεν ακολουθήθηκαν δοκιμασμένα μοντέλα αξιολόγησης και κοστολόγησης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας από άλλες ευρωπαϊκές χώρες, και προτιμήθηκε ένα άλλο μοντέλο, αυτό ίσως έγινε μόνο με γνώμονα την μείωση του κόστους των υπηρεσιών.

Οπότε προτάθηκε ως πρώτη προτεραιότητα να εκπονηθεί μια μελέτη κοστολόγησης των υπηρεσιών ακολουθώντας αντίστοιχες ευρωπαϊκές πρακτικές και με την συμμετοχή ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων και να θεσμοθετηθεί ένα εθνικό πλαίσιο αξιολόγησης όλων των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δημόσιου, 3ου (ΜΚΟ) και ιδιωτικού τομέα (ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές).

Σας προσκαλούμε λοιπόν όλους, πάνω σε μια κοινή βάση που πρέπει να είναι ο άνθρωπος και τα δικαιώματα του, να ξανασκεφτούμε το ρόλο και τις ευθύνες όλων μας στην πορεία αυτής της προσπάθειας και να προσπαθήσουμε να διασφαλίσουμε και να βελτιώσουμε τις υπηρεσίες που έχουν αναφαίρετο δικαίωμα να λαμβάνουν οι λήπτες των υπηρεσιών αυτών.

Η προσπάθεια αυτή θα συνεχιστεί και ελπίζουμε στην μεγαλύτερη συμμετοχή όλων μας, καθώς κανείς δεν περισσεύει. Σύντομα θα σας σταλούν αναλυτικότερα και τα συμπεράσματα και οι προτάσεις.

Πληροφορίες – Γραμματεία – Επικοινωνία

Αθανάσιος Πετρόπουλος, Ε.Κ.Ψ. & Ψ.Υ. Τηλ. 210 9221739– 210 92227611.

www.ekpse.gr

http://psyreform-meeting2014.blogspot.gr/