Χρόνος ανάγνωσης 2 ΄

Από την Τριανταφυλλιά Χαρίλα, Ψυχολόγο, MSc Εργασιακή Υγεία, Ειδίκευση στη Συστημική – Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία

Συστημική & οικογενειακή θεραπεία
Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία βασίζεται στη συστημική θεωρία. Βάσει αυτής της θεωρίας, σύστημα είναι ένα σύμπλεγμα αλληλοεπηρεαζόμενων και αλληλοεξαρτώμενων μεταξύ τους στοιχείων. Κάθε αλλαγή σε κάποιο στοιχείο του συστήματος επιφέρει αλλαγές σε ολόκληρο το σύστημα. Το σύστημα δεν είναι απλά το άθροισμα των μερών του, αλλά μια οργανική ενότητα που διαφέρει ποιοτικά από τα επιμέρους κομμάτια που την απαρτίζουν. Μια οικογένεια, μια θεραπευτική ή εργασιακή ομάδα, μια σχολική τάξη, μια επιχείρηση είναι ένα ανθρώπινο σύστημα.

Η οικογένεια, το βασικό ανθρώπινο κοινωνικό σύστημα, κατά την συστημική προσέγγιση, δεν είναι απλά μια ομάδα ανθρώπων που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Είναι μια σύνθετη ολότητα με δική της δομή, κανόνες και στόχους, στην οποία οι αλληλεπιδράσεις των μελών είναι εξίσου – αν όχι περισσότερο – σημαντικές από τα δρώντα μέλη. Για το λόγο αυτό, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί άσκοπη ή ακόμη και αδύνατη η κατανόηση της συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας, ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των άλλων μελών.

Θα ήταν τουλάχιστον ελλιπής η ερμηνεία, εξήγηση, ή η προσπάθεια αλλαγής μιας συμπεριφοράς χωρίς να ληφθεί υπόψη το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται αυτή η συμπεριφορά.

Με άλλα λόγια, αντικείμενο και στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης στην συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεία δεν είναι το μεμονωμένο άτομο, αλλά το σύστημα των σχέσεων στο οποίο ανήκει το άτομο.

Η έννοια της ολότητας μέσα στην οικογένεια
Η οικογένεια μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια ολιστικά (και όχι αθροιστικά) οργανωμένη οντότητα που συνιστά κάτι μεγαλύτερο από το άθροισμα των στοιχείων που την απαρτίζουν. Οι σχέσεις των μελών της οικογένειας, μάλιστα, είναι πολύ πιο ισχυρές από τη δύναμη που κατέχει κάθε μέλος της ξεχωριστά. Η έννοια της ολότητας υποδηλώνει ότι «δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ένα σύστημα χωρίζοντας το σε μικρότερα τμήματα και μελετώντας το κάθε τμήμα ξεχωριστά. Ούτε μπορούμε να μελετήσουμε μια ξεχωριστή δραστηριότητα που αναπτύσσεται μέσα στο σύστημα χωρίς να κατανοούμε τον τρόπο με τον οποίο αυτή σχετίζεται με το σύνολο των συναλλαγών του συστήματος».

Σύμφωνα με τον Chubb (1990), οι διεργασίες που συντελούνται στο εσωτερικό του οικογενειακού συστήματος είναι παρόμοιες με τη μη γραμμική διεργασία που παρατηρείται στο «φαινόμενο της πεταλούδας». Σύμφωνα με το φαινόμενο αυτό, το φτερούγισμα μιας πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να επηρεάσει μετά από μερικές ημέρες τον καιρό στη Νέα Υόρκη, ο οποίος με τη σειρά του θα επηρεάσει την πεταλούδα. Αυτές οι διεργασίες αντανακλούν τη θεωρία της κυβερνητικής, δηλαδή μια κυκλική πολυδιάστατη και αμφίδρομη σχέση αιτίου-αιτιατού στο πλαίσιο της οποίας η συμπεριφορά ενός μέλους γίνεται λειτουργία και ερέθισμα για τη συμπεριφορά των άλλων μελών της οικογένειας, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ιδιαίτερης και μοναδικής οικογενειακής διεργασίας.

Πως λειτουργεί η Συστημική προσέγγιση στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία

Στα πλαίσια της συστημικής προσέγγισης στη ψυχοθεραπεία ο θεραπευόμενος αντιμετωπίζεται ως μέλος ενός συστήματος που βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση κι «ανταλλαγή» πληροφοριών με τα υπόλοιπα μέλη του συστήματος (π.χ. της οικογένειας, της σχολικής τάξης, της επιχείρησής στην οποία δουλεύει, της κοινωνίας κ.λ.π.), αλλά και ταυτόχρονα με άλλα μικρότερα, ή μεγαλύτερα συστήματα, στα οποία είναι μέλος. Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και σε μια ατομική θεραπεία, ένα σύμπτωμα ή μια δυσλειτουργική συμπεριφορά αντιμετωπίζεται και ερμηνεύεται με βάσει τις σχέσεις και το πλαίσιο – σύστημα στο οποίο αυτός ο άνθρωπος λειτουργεί, αναπτύσσεται, συμπεριφέρεται και σχετίζεται.