Η πρόληψη των ναρκωτικών και οι εφαρμοσμένες μέθοδοι

Χρόνος ανάγνωσης 4 ΄
Η Επιτροπή για τα Ναρκωτικά (CND) δημιουργήθηκε το 1946 ως το κεντρικό όργανο του ΟΗΕ για τη χάραξη πολιτικής σε θέματα σχετικά με τα ναρκωτικά.

Από τη Ρούλα Βαρτελάτου, Κοινωνιολόγο, Εγκληματολόγο

Μιλώντας για πρόληψη ναρκωτικών εννοούμε τη ζήτησή της, η δε καταστολή συνδέεται με τον περιορισμό της προσφοράς. Μείωση της ζήτησης συνεπάγεται το περιορισμό των επιβλαβών  συνεπειών και τη νομιμοποίηση της χρήσης. Η αποτυχία της κατασταλτικής νομοθετικής πολιτικής για τον περιορισμό της προσφοράς, ανάγκασε την επιστημονική κοινότητα να στραφεί προς τον περιορισμό της ζήτησης.

Προγράμματα πρόληψης της ζήτησης των ψυχοτρόπων ουσιών άρχισαν να εφαρμόζονται εδώ και περίπου 40 χρόνια κυρίως στην Αμερική που υπήρξε η πρώτη χώρα της Δύσης που βρέθηκε αντιμέτωπη με την ευρύτατη εξάπλωση της κατάχρησης ναρκωτικών.

Η πρόληψη απαιτεί την εμπλοκή όλων των θεσμών και φορέων που συμβάλλουν στην κοινωνικοποίηση των νέων (οικογένεια, σχολείο, ευρύτερη κοινότητα). Το περιεχόμενο και η μεθοδολογία εφαρμογής των προγραμμάτων πρόληψης θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των πληθυσμιακών ομάδων.

Στόχος των μέτρων πρόληψης των ναρκωτικών είναι η μείωση του αριθμού των ατόμων που αρχίζουν τη χρήση ουσιών ή συχνότερα η καθυστέρηση της χρήσης ναρκωτικών σε μεταγενέστερη ηλικία, μειώνοντας τουλάχιστον με τον τρόπο αυτό το μέγεθος του προβλήματος των ναρκωτικών. Οι αποτελεσματικές στρατηγικές συνδυάζουν την πληροφόρηση σχετικά με τις ουσίες μαζί με επιλεγμένες συμπεριφοριστικές και γνωστικές τεχνικές, οι οποίες θα λειτουργήσουν προληπτικά.

Η πρόληψη ταξινομείται ανάλογα με την ομάδα-στόχο
Η καθολική πρόληψη απευθύνεται στον γενικό πληθυσμό (συνήθως στους νέους), π.χ. στα σχολεία, ενώ η επικεντρωμένη πρόληψη στοχεύει σε ευπαθείς ομάδες και η εξειδικευμένη πρόληψη στοχεύει σε ευάλωτα άτομα.
Η πρωτογενής πρόληψη έχει ως στόχο κυρίως τους νέους γι αυτό και περιλαμβάνει την ενημέρωση του μαθητικού πληθυσμού για τα ναρκωτικά μέσω ειδικών σχολικών και κοινοτικών προγραμμάτων τα οποία εφαρμόζονται στα σχολεία και στους χώρους ψυχαγωγίας. Η πληροφόρηση δεν αφορά μόνο τη νεολαία αλλά και τους γονείς οι οποίοι είναι απαραίτητο να γνωρίζουν τις αρνητικές συνέπειες των ναρκωτικών και της εξάρτησης απ αυτά. Βασικό εργαλείο της πρωτογενούς πρόληψης αποτελούν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο, προβάλλοντας μια σειρά μηνυμάτων κατά της χρήσης των ναρκωτικών.

Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ)
Προκειμένου τα κράτη μέλη του ΟΗΕ να υποστηριχθούν στις πολιτικές και τις δράσεις τους για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών και του εγκλήματος σε παγκόσμιο επίπεδο συστήθηκε το Γραφείο Των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC).
Οι τρεις πυλώνες του προγράμματος εργασίας του UNODC είναι οι εξής:
•    Τεχνική συνεργασία για την ενίσχυση των κρατών μελών στην αντιμετώπιση των ναρκωτικών, της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας
•    Έρευνα για την ενίσχυση της γνώσης, για την κατανόηση του φαινόμενου και τη διεύρυνση της τεκμηρίωσης στο πλαίσιο σχεδιασμού και εφαρμογής πολιτικών και επιχειρησιακών αποφάσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος
•    Παροχή βοήθειας προς τα κράτη μέλη για την κύρωση και την εφαρμογή των σχετικών διεθνών συνθηκών και την ανάπτυξη και την εναρμόνιση των σχετικών εθνικών νομοθεσιών

Για να ανταποκριθεί στις αυξανόμενες προκλήσεις του προβλήματος των ναρκωτικών, της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας, το Γραφείο Των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα έχει ξεκινήσει μια μεσοπρόθεσμη στρατηγική (2008-2011).

Η Επιτροπή για τα Ναρκωτικά (CND) δημιουργήθηκε το 1946 ως το κεντρικό όργανο του ΟΗΕ για τη χάραξη πολιτικής σε θέματα σχετικά με τα ναρκωτικά. Η Επιτροπή δίνει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα ανάλυσης της παγκόσμιας κατάστασης, παρακολουθεί τον απόηχο της Ειδικής Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ (1998) όπου ψηφίστηκε η Πολιτική Διακήρυξη και τέθηκαν οι Κατευθυντήριες Αρχές για τη Μείωση της Ζήτησης και προτρέπει τα κράτη μέλη να λαμβάνουν μέτρα σε παγκόσμιο επίπεδο στο πλαίσιο των στόχων που έχουν τεθεί. Τέλος, παρακολουθεί την εφαρμογή των τριών διεθνών συνθηκών για τα ναρκωτικά (1961, 1971, 1988)
Κάθε χρόνο την Άνοιξη (Μάρτιο ή Απρίλιο) λαμβάνει χώρα η Ετήσια Σύνοδος της Επιτροπής για τα Ναρκωτικά του ΟΗΕ στη Βιέννη και συμμετέχουν οι Μόνιμοι Αντιπρόσωποι στον ΟΗΕ των κρατών μελών, που είναι οι Πρέσβεις των χωρών στη Βιέννη. Για την προετοιμασία της συνάντησης υπάρχει συνεργασία μεταξύ της ελληνικής πρεσβείας στη Βιέννη και των συναρμόδιων σε θέματα ναρκωτικών Υπουργείων στην Ελλάδα (συνήθως μέσω Υπουργείου Εξωτερικών), ενώ και κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο Πρέσβης υποστηρίζεται από ελληνική αντιπροσωπεία.

Το Διεθνές Συμβούλιο Ελέγχου Ναρκωτικών (INCB) του ΟΗΕ αποτελεί το ανεξάρτητο και με οιονεί δικαστική φύση όργανο που συστήθηκε το 1968. Σε γενικές γραμμές, οι αρμοδιότητές του αφορούν:
1. Όσον αφορά τη νόμιμη παραγωγή, την εμπορία και τη χρήση των ναρκωτικών, και σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις, την εξασφάλιση του επαρκούς εφοδιασμού ψυχοδραστικών ουσιών που πρέπει να είναι διαθέσιμα για ιατρική και επιστημονική χρήση και την αποτροπή της εκτροπής των ναρκωτικών από νόμιμες πηγές σε παράνομα κανάλια διακίνησης. Παρακολουθεί επίσης τον έλεγχο που ασκούν οι κυβερνήσεις σε χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παράνομη παρασκευή ναρκωτικών και βοηθά τα κράτη μέλη στην πρόληψη της εκτροπής αυτών των χημικών ουσιών στην παράνομη διακίνηση.

2. Όσον αφορά την παράνομη παρασκευή, εμπορία και χρήση ναρκωτικών, το Διεθνές Συμβούλιο Ελέγχου Ναρκωτικών εντοπίζει τις αδυναμίες των εθνικών και διεθνών συστημάτων ελέγχου και συμβάλλει στη διόρθωση των σχετικών προβλημάτων. Είναι επίσης υπεύθυνο για την αξιολόγηση των χημικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για την παράνομη παρασκευή ναρκωτικών, προκειμένου να διαπιστωθεί αν πρέπει να τεθούν υπό διεθνή έλεγχο.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:
Ανδριακαινα Α., Μαγγανάς Α., Σάββας Ε., Ναρκωτικά και Ανήλικοι: Ο ρόλος της οικογένειας Αθήνα 2007

Ζαραφωνιτου Χ., Τσίγκανου Ι., Ναρκωτικά: Τάσεις και εγκληματικές διαστάσεις στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2002

Ζαραφωνιτου Χ., Πρόληψη της εγκληματικότητας σε τοπικό επίπεδο, Οι σύγχρονες τάσεις της εγκληματολογικής έρευνας, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 2003

Λαμπροπουλου Ε., Η αντιμετώπιση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη , Νομική Βιβλιοθήκη Αθήνα 2002

Παρασκεύοπουλος Ν. Α. Μανωλεδάκης Ι.Ε., Η Καταστολή της χρήσης ναρκωτικών στην Ελλάδα, Εξάντας, Αθήνα 1992

Φαρσεδάκης Ι., Σύλικος Γ., Ναρκωτικά, Νομική & εγκληματολογική διάσταση στην Ελλάδα & στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρία-νομολογία-υποδείγματα, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1996

Χριστοφόρου Civili A., Ο εκπαιδευτικός και το πρόβλημα της εξάρτησης των εφήβων: γνώση του προβλήματος, στάση και ρόλος των εκπαιδευτικών, Αθήνα 2001
Διαβάστε επίσης:
Πολιτική ποινικής καταστολής και “αντιαπαγοευτική” πολιτική