Από τη Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού, MBPsS, BA, MA, MSc Psychology
«Αν θέλετε να βελτιώσετε την φυσική και ψυχική υγεία της φυλής σας, ασχοληθείτε με τους εννέα μήνες κυοφορίας».
Frederick Trubby King, Άγγλος βιολόγος
Από την ελληνική αρχαιότητα υπήρξε έντονο ενδιαφέρον και προβληματισμός σχετικά με την εμβρυική ζωή όταν η σκέψη της εποχής περιστρεφόταν γύρω από την έννοια της ψυχής. Οι Αριστοτελικοί θεωρούσαν πως η ψυχή εισέβαλλε στο παιδί με την γέννηση (Ταμπάκης, 2006). Απ’ την άλλη μεριά, οι Στωικοί πίστευαν πως η ψυχή υπάρχει στο ανθρώπινο σώμα και ενεργοποιείται όταν γεννηθεί ο άνθρωπος και «όταν γεννηθή ο άνθρωπος, έχει το ηγεμονικόν μέρος της ψυχής ώσπερ χαρτίον ευεργόν εις απογραφήν» (Βασιλειάδου, 2014). Η Προγεννητική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της επιστήμης που μελετά, προβλέπει και αναλύει τις αντιληπτικές και συμπεριφορικές εξεργασίες της ανθρώπινης ωρίμανσης (Huther & Weser, 2008).
Η σπουδαιότητα της ζωής μέσα στο σώμα της μητέρας φαίνεται να κατέχει σημαντική θέση στα παραμύθια, στους μύθους καθώς και στα έθιμα πολλών λαών. Ιδιαίτερα, ο πλακούντας αποτελεί σύμβολο ασφάλειας και φροντίδας για τους ανθρώπους. Η εικόνα του παράδεισου παρομοιάζεται με την περίοδο του εμβρύου στην κοιλιά όπου παρέχεται τροφή και προστασία, χωρίς να χρειάζεται να κάνεις κάτι γι αυτό, ενώ ο διωγμός από τον παράδεισο οδηγεί στη ζωή μέσα στον κόσμο (Αδαλή, 2016).
Στη μήτρα, στο χαμένο για τον άνθρωπο αυτό παράδεισο, μαζί με την σωματική ωρίμανση εξελίσσεται και η ψυχική. Ο τοκετός και η έξοδος του παιδιού από τη μήτρα είναι το πέρασμα από ένα περιβάλλον σε ένα άλλο.
Το παιδί, τόσο μέσα στη μήτρα, όσο και έξω από αυτή ωριμάζει, εξειδικεύεται σε διάφορες λειτουργίες, αισθάνεται, αντιδρά.
Η περίοδος κατά την οποία το παιδί βρίσκεται μέσα στη μήτρα της μητέρας εμφανίζεται σαν ένα ιδιαίτερα σημαντικό και κρίσιμο κεφάλαιο στη ζωή του ανθρώπου (Αγγελοπούλου, 2010). Στο κείμενο του Γυναικεία Σεξουαλικότητα ο Freud (Δραγώνα & Τσιάντης, 2008) προσπαθεί να κατανοήσει τα άδυτα της γυναικείας φύσης από την παιδική ηλικία, μελετά τη μαύρη ήπειρο της γυναικείας σεξουαλικότητας και επισημαίνει τη σημασία του διπλού γυναικείου ρόλου. Η σεξουαλικότητα, η αναπαραγωγή και ο μητρικός ρόλος. Και στις δύο περιπτώσεις, η γυναικεία ταυτότητα υπόκειται σε αλλαγές πρώτον στο ότι είναι σεξουαλικά επιθυμητή και δεύτερον, με συναισθήματα που ενδεχομένως προκύψουν και εκφραστούν μέσα από την δυνατότητα να αγαπήσει και να γαλουχήσει το παιδί της (Αδαλή, 2016).
Η εγκυμοσύνη δίνει τη δυνατότητα στη γυναίκα να περάσει πέρα από την ναρκισσιστική ενασχόληση με το σώμα της στο ιδιαίτερο εσωτερικό του περιεχόμενο: το έμβρυο. Έτσι, βαθαίνει και πλουτίζει συνασθηματικά και η ίδια, εαν φυσικά και εφόσον, το «εκμεταλλευτεί» εσωτερικά. Η περίοδος της εγκυμοσύνης χαρακτηρίζεται από έντονη αποσταθεροποίηση αλλά και μια κατάσταση εσωτερικής ψυχολογικής αναδιοργάνωσης που σταθεροποιείται σταδιακά στην πορεία κατά την πρώιμη «συναλλαγή» μητέρας- βρέφους. Το φαινόμενο της πρωταρχικής μητρικής ενασχόλησης έτσι όπως περιγράφεται από τον Winnicott (Τσιάντης & Δραγώνα, 2008) εκφράζει τη διαδικασία σταδιακής εμπλοκής της μητέρας που αρχίζει από τον τρίτο μήνα της εγκυμοσύνης, κορυφώνεται προς το τέλος της και διαρκεί μέχρι και τις πρώτες εβδομάδες μετά τον τοκετό (Αδαλή, 2016). Πρόκειται για μια ιδιαίτερη κατάσταση όπου ο ναρκισσισμός της μητέρας μειώνεται και η δομή του εγώ παρουσιάζει κάποια χαλάρωση.
Η εμβρυική κατάσταση των εννέα μηνών καθώς και το πέρασμα του ανθρώπου από την ενδομήτρια ζωή με την γέννηση είναι συγκλονιστικό, γι’ αυτό και η σχέση μητέρας- παιδιού επηρεάζει τόσο την μετέπειτα ζωή και έχει μελετηθεί και μελετάται εκτενώς. Ο συνδετικός τους κρίκος παραμένει και υπάρχει ισόβια όσο και τα πιθανά τραυματα που είτε ήδη προυπάρχουν κατα τη διάρκεια της κύησης, είτε αργότερα κατα την μεταξύ τους αλληλεπίδραση, «γράφουν» στην ψυχή, άλλοτε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Φυσικά, δεν μπορούμε να αποποιηθούμε αυτή την «πηγή», καθώς είναι η πηγή που δίνει ζωή και την ίδια τη ζωή δεν την αποποιούμαστε παρά μόνο την εξετάζουμε και μαθαίνουμε κάποιους από τους πολλαπλούς τρόπους λειτουργίας της.
Βιβλιογραφία
Αγγελοπούλου,Ρ.,(2010). Εμβρυολογία. 2η έκδοση. Τόμος Β. Αθήνα. Εκδόσεις Πασχαλίδη.
Αδαλή, Δήμητρα (2016). Διαστάσεις προγεννητικών εμπειριών. Πτυχιακή εργασία, ΤΕΙ Ηπείρου.
Βασιλειάδου, Αλεξάνδρα (2014). Προγεννητική Ψυχολογία: Η επίδραση των αρνητικών στρεσσογόνων εμπειριών στην κύηση ως παράμετρος για την ανάπτυξη ειδικών μαθησιακών δυσκολιών (Ε.Μ.Δ). διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Δραγώνα,Θ., Τσιάντης,Γ.,(2008). Μωρά και μητέρες. Β΄ έκδοση. Εκδόσεις Καστανιώτη.
Ταμπάκης Θ. (2006) Οι προβληματισμοί των αρχαίων Ελλήνων για την εμβρυική ζωή. Παιδιατρική Βορείου Ελλάδος, 18: 272 -275.
Huther, G., Weser, I. (2008) Το μυστικό των 9 πρώτων μηνών. Αθήνα, Πολύτροπον: 25-37, 78 – 83, 127 – 133.
