Από τη Βιολέττα-Ειρήνη Κουτσομπού, MA, MSc, Ψυχολόγος, Εκπαιδευτικός, Βιβλιοκριτικός
Σε αυτό το άρθρο εξετάζεται η σημασία της πατρότητας μέσα από ένα διεπιστημονικό πρίσμα, συνδυάζοντας προσεγγίσεις από την ψυχολογία, την κοινωνιολογία και την παιδαγωγική. Ο πατέρας αποτελεί καταλυτικό παράγοντα στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και επηρεάζει θεμελιωδώς την πορεία της οικογενειακής δυναμικής. Η πατρότητα, ως κοινωνικός και πολιτισμικός θεσμός, έχει υποστεί βαθιές αλλαγές τις τελευταίες δεκαετίες. Η μετάβαση από τον αυταρχικό πατέρα της παραδοσιακής οικογένειας στον πατέρα-συνοδοιπόρο αποτελεί αντανάκλαση ευρύτερων κοινωνικών μετασχηματισμών, όπως η άνοδος της γυναικείας απασχόλησης, η αναθεώρηση των ρόλων των φύλων και η ανάδυση νέων μορφών οικογένειας. Η βιβλιογραφία αναγνωρίζει πλέον την πατρότητα ως ενεργό και συναισθηματικά πολυσύνθετο ρόλο, του οποίου η συμβολή στην ανατροφή του παιδιού είναι αδιαμφισβήτητη.
Η Πατρική Εμπλοκή και οι Μορφές της
Η πατρότητα μετασχηματίζει ουσιωδώς την ταυτότητα του άνδρα. Μέσα από τον πατρικό ρόλο, ο άνδρας έρχεται σε επαφή με πτυχές της προσωπικότητάς του που ίσως δεν είχε καλλιεργήσει προηγουμένως: τρυφερότητα, ευαλωτότητα, υπομονή.
Πολλοί πατέρες αναφέρουν ότι η πατρότητα τους οδήγησε σε αναστοχασμό της προσωπικής τους ηθικής, των επαγγελματικών τους στόχων και του τρόπου ζωής τους.
Επιπλέον, η ενεργή πατρότητα συνδέεται με βελτίωση της ψυχικής υγείας, μείωση της επιθετικότητας και ενίσχυση της διαπροσωπικής ικανοποίησης. Η πατρική εμπλοκή μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως η καθημερινή φροντίδα, η καθοδήγηση, η συναισθηματική στήριξη και η ηθική διαπαιδαγώγηση. Η ποιοτική εμπλοκή του πατέρα χαρακτηρίζεται από θετική επικοινωνία, κοινές δραστηριότητες και διαθεσιμότητα σε κρίσιμες αναπτυξιακές στιγμές του παιδιού. Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι πατέρες που αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο συμβάλλουν στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης στα παιδιά, καθώς και στην ενίσχυση της γνωστικής και κοινωνικής τους ωρίμανσης. Η παρουσία του πατέρα αποτελεί προστατευτικό παράγοντα στην αναπτυξιακή πορεία του παιδιού. Η απουσία ή η αποστασιοποιημένη στάση του πατέρα έχει συσχετιστεί με αυξημένα ποσοστά σχολικής αποτυχίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και προβλήματα συμπεριφοράς. Αντιθέτως, τα παιδιά που βιώνουν θετικές και υποστηρικτικές σχέσεις με τους πατέρες τους αναπτύσσουν καλύτερες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, μεγαλύτερη συναισθηματική ανθεκτικότητα και ισχυρότερη κοινωνική ενσωμάτωση. Οι πατέρες λειτουργούν συχνά ως πρότυπα ταυτότητας για τα παιδιά, επηρεάζοντας τις αξίες, τις φιλοδοξίες και τις συμπεριφορές τους μακροπρόθεσμα.
Συμπεράσματα
Η πατρότητα, όπως αναδεικνύεται στη διεθνή και εγχώρια βιβλιογραφία, αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και τη δομή της σύγχρονης οικογένειας. Η προώθηση πρακτικών που ενισχύουν την πατρική εμπλοκή, όπως η πατρική άδεια, η εκπαίδευση γονέων και η κοινωνική αποδοχή του συναισθηματικού πατέρα είναι απαραίτητες για την υγιή εξέλιξη των παιδιών και την ενδυνάμωση της οικογενειακής συνοχής.
Βιβλιογραφία
Cabrera, N. J., Tamis-LeMonda, C. S., Bradley, R. H., Hofferth, S., & Lamb, M. E. (2000). Fatherhood in the twenty-first century. Child Development, 71(1), 127–136.
Dermott, E. (2008). Intimate Fatherhood: A Sociological Analysis. Routledge.
Flouri, E., & Buchanan, A. (2003). The role of father involvement and mother involvement in adolescents’ psychological well-being. British Journal of Social Work, 33(3), 399–406.
Lamb, M. E. (2010). The Role of the Father in Child Development (5th ed.). Wiley.
Lamb, M. E., & Tamis-LeMonda, C. S. (2004). The role of the father: An introduction. In M. E. Lamb (Ed.), The Role of the Father in Child Development (4th ed., pp. 1–31).
Pleck, J. H. (1987). The involvement of fathers in children’s lives. In M. E. Lamb (Ed.), The Father’s Role: Cross-cultural Perspectives.
