Από τη Σύλβα Σαραφίδου, Ψυχολόγο, MSc, AKC, Υποψήφια Διδάκτωρ
Ο Εαυτός είναι ένας αρκετά ευρύς ορισμός με αντίστοιχα ευρεία χρήση. Στην καθημερινότητα, μα και στην Ψυχολογία, χρησιμοποιούμε συχνά φράσεις όπως ‘Να είσαι ο εαυτός σου’ ή ‘Πίστεψε στον εαυτό σου’. Τι θέλουμε όμως να πούμε μέσα από αυτές στην ουσία; Τι είναι ο Εαυτός; Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον εαυτό μας και να τον εκτιμούμε;
Για να μπορέσουμε να γνωρίσουμε τον εαυτό μας πρέπει να κατανοούμε όλες τις διαφορετικές πτυχές και τα στοιχεία του. Η προσπάθεια ορισμού ενός τόσο αφηρημένου όρου αποτελεί πρόκληση, έχει όμως ιδιαίτερη σημασία, τόσο προσωπικά όσο και επιστημονικά.
Ο Εαυτός μας, λοιπόν, είναι κάτι το σύνθετο. Αποτελείται από αρκετές διαφορετικές πτυχές και στοιχεία. Ο Εαυτός έχει μία σωματοαισθητική πτυχή – το σώμα και οι αισθήσεις μας αποτελούν κεντρικό κομμάτι του, καθώς μας επιτρέπουν την πρόσληψη ερεθισμάτων και την ενεργή δράση. Επιπλέον, ο Εαυτός αποτελείται από μία γνωστική πλευρά, η οποία περιλαμβάνει την αντίληψη και τις σκέψεις μας, ολόκληρο τον πνευματικό μας κόσμο. Παρόμοια έχει και μία συναισθηματική πτυχή, τόσο με το βίωμα των συναισθημάτων όσο και με την έκφραση αυτών. Τέλος, ο Εαυτός έχει μία συμπεριφοριστική και κοινωνική πλευρά, που συνιστάτε από τις συμπεριφορές μας κάθε στιγμή, από τις στάσεις ζωής, τις κοινωνικές μας ανάγκες και δεξιότητες. Όλες ετούτες οι πλευρές λειτουργούν συνδυαστικά, επηρεάζοντας η μία την άλλη, δημιουργώντας το σύνολο του Εαυτού μας.
Παράλληλα, ο Εαυτός αποτελείται και από στοιχεία που συνθέτουν το σύνολό του. Αυτά συμπεριλαμβάνουν την αυτογνωσία, αυτοκατανόηση, αυτοβοήθεια, αυτοκαταστροφικότητα, αυτοβελτίωση, και άλλα. Όλα αυτά τα στοιχεία χαρακτηρίζουν την εικόνα που έχουμε εμείς για τον εαυτό μας, και την ‘σχέση’ μας μαζί του.
Μέσα από όλες αυτές τις πτυχές και τα στοιχεία δομείται το μοναδικό και ξεχωριστό σύνολο του Εαυτού. Έχοντας λοιπόν κατά νου το τι αποτελεί τον Εαυτό, μπορούμε να αρχίσουμε να θέτουμε ‘προσωπικές’ ερωτήσεις, με σκοπό την αυτογνωσία – την κατανόηση δηλαδή του δικού μας ‘εγώ’. Πως νιώθω μέσα στο σώμα μου; Τι σκέψεις κυριαρχούν στο νου μου; Τι συναισθήματα; Ποιες είναι οι συμπεριφορές μου; Γνωρίζω τα θετικά και τα αρνητικά μου στοιχεία; Αυτά που πιστεύω εγώ ταιριάζουν με τις απόψεις άλλων (ιδιαίτερα των κοντινών μου προσώπων) ή διαφέρουν πολύ; Έτσι μπορούμε να επιτύχουμε σταδιακά ένα αυξανόμενο επίπεδο αυτογνωσίας. Το να γνωρίζουμε τον εαυτό μας είναι σημαντικό καθώς μας επιτρέπει να χρησιμοποιούμε εποικοδομητικά τα θετικά μας χαρακτηριστικά, και να βελτιώνουμε τα αρνητικά. Επιπλέον η αυτογνωσία οδηγεί σε συνειδητότητα και συνειδητή εμπειρία, κάτι που προωθεί την ποιότητα ζωής.
Η αυτογνωσία μπορεί να οδηγήσει σε αυτοεκτίμηση.
Αυτή έχει την πηγή της στην αναγνώριση και κυρίως την αποδοχή του εαυτού και όλων των πλευρών του. Η αποδοχή δεν υπονοεί τον συμβιβασμό, μα μπορεί να αποτελέσει την βάση για την αυτοβελτίωση με θετική χροιά. Επιπλέον, η αυτοεκτίμηση αναφέρετε σε όλες τις πτυχές του εαυτού, τόσο με την ευρεία έννοια όσο και με την πιο προσωπική: εκτιμώ το σώμα, τις αισθήσεις, τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μου, τους δίνω ‘αξία’ και βιώνω ευγνωμοσύνη για την δυνατότητά μου στο ίδιο το βίωμα. Σε προσωπικό επίπεδο, ‘πιστεύω’ σε εμένα και εκτιμώ τον εαυτό μου – ρεαλιστικά και χωρίς ναρκισσιστικά στοιχεία. Η αυτοεκτίμηση μας οδηγεί στο να εκτιμούμε την ίδια την ζωή μας και στο να προσπαθούμε να την νοηματοδοτήσουμε.
Καταληκτικά, ο Εαυτός μας αποτελεί ένα δυναμικό και πολύπλευρο σύνολο, με μοναδική έκφανση. Μέσα από την αναγνώριση και κατανόηση των διαφορετικών στοιχείων που συνθέτουν τον Εαυτό, μπορούμε να οδηγηθούμε σε ουσιαστική προσωπική αυτογνωσία, και κατ’ επέκταση, σε αυτοεκτίμηση.
Βιβλιογραφία
Leary, M., R., Tangney, J., P., (2012). Handbook of Self and Identity, New York, US, Guilford Press
Jung, C., (1957). The Undiscovered Self, New York, US, Routledge
