Ο μεγάλος ερευνητής του βρεφικού κόσμου Ντάνιελ Στερν

Χρόνος ανάγνωσης 4 ΄
Ο Δρ. Στερν βιντεοσκοπούσε βρέφη από την στιγμή της γέννησής τους μέχρι και τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, και έπειτα τις μελετούσε για να αναλύσει την αλληλεπίδραση μεταξύ μητέρας και παιδιού.

Ο ψυχίατρος Ντάνιελ Στερν, ο οποίος ανέπτυξε την κατανόησή μας για την πρώιμη ανάπτυξη του ανθρώπου εξετάζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ μητέρας και βρέφους πέθανε στις 12 Νοεμβρίου 2012, στη  Γενεύη σε ηλικία 78 χρονών.

Όπως ανέφερε η σύζυγός του, Δρ. Νάντια Μπρούσβαϊλερ Στερν, η αιτία του θανάτου του ήταν καρδιακή ανεπάρκεια.

Ο Δρ. Στερν ήταν φημισμένος για την συχνά ποιητική γλώσσα που χρησιμοποιούσε στην περιγραφή του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά ανταποκρίνονται στον κόσμο τους – πώς αισθάνονται, σκέφτονται και βλέπουν. Σε πολλά από τα βιβλία του ο τρόπος γραφής του ήταν υπό την μορφή ημερολογίου, γραμμένο από κάποιο βρέφος. Σε άλλο βιβλίο του, περιέγραψε τις ψυχολογικές διαφορές μεταξύ μητέρων και γυναικών που δεν είναι μητέρες. Επινόησε τον όρο “motherese” (η γλώσσα της μητέρας), για να περιγράψει την ικανότητα της μητέρας να διαβάζει ακόμη και τα πιο λεπτά συναισθηματικά σινιάλα του βρέφους της.

Ο Δρ. Στερν, ο οποίος έκανε τις περισσότερες του έρευνες στο Weill Cornell Medical College και στο University of Geneva, εμπνεύστηκε από τα πειράματα του Jay S. Rosenblatt με μικρά γατάκια στο Αμερικανικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, την δεκαετία του ‘50. Ο Δρ. Ρόζενμπλατ είχε διαπιστώσει πως όταν μετακινούσε κάποιο γατάκι από το κλουβί του, εκείνο επέστρεφε σε μία συγκεκριμένη θηλή της μητέρας του, ακόμη κι από την πρώτη μέρα της ζωής του. Αυτή η ανακάλυψη απέδειξε πως η μάθηση εμφανίζεται με φυσικό τρόπο από τις πρώτες μέρες της ζωής.

Ο Δρ. Στερν βιντεοσκοπούσε βρέφη από την στιγμή της γέννησής τους μέχρι και τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, και έπειτα τις μελετούσε διεξοδικά για να αναλύσει την αλληλεπίδραση μεταξύ μητέρας και παιδιού. Αμφισβήτησε την φροϋδική ιδέα περί προκαθορισμένων κριτικών σταδίων, όπως την πρωκτική και στοματική. Αντ’ αυτού, ο ίδιος, πρότεινε πως η ανάπτυξη είναι συνεχιζόμενη, ενώ το κάθε στάδιο αποτελεί το στρώμα του επόμενου σταδίου. Η διάδραση μεταξύ των σταδίων διακόπτεται από διαστήματα – μερικές φορές μόνο μερικών δευτερολέπτων – ανάπαυσης, απομόνωσης και ανάκλασης. Κατά την διάρκεια αυτής της διαδικασίας τα παιδιά αναπτύσσουν την αίσθηση πως οι άλλοι μπορούν και μοιράζονται μαζί τους τα συναισθήματά τους, έτσι μ’ αυτό τον τρόπο εκείνα αναπτύσοουν την αίσθηση του εαυτού (self).

Αυτές οι διαδράσεις μπορούν να πυροδοτήσουν συναισθηματικά επεισόδια πολλά χρόνια αργότερα. Σε μία συνέντευξη που παρέθεσε το 1990 στην εφημερίδα «The Boston Globe», ο Δρ. Στερν έφερε ως παράδειγμα την περίπτωση ενός παιδιού 13 μηνών, το οποίο είχε αρπάξει μία ηλεκτρική πρίζα. Η ανήσυχη μητέρα του, η οποία μέχρι λίγα λεπτά πριν ήταν ήρεμη και τρυφερή, ξαφνικά μετατράπηκε σε θυμωμένη και ξινή. Δύο χρόνια μετά, το παιδί άκουσε ένα παραμύθι για μία παράξενη μάγισσα.

«Ήταν από χρόνια προετοιμασμένος γι’ αυτή τη μάγισσα», είπε ο Δρ. Στερν. «Έχει είδη δει κάποιον που αγαπά να μετατρέπεται σε κάτι κακό. Είναι απόλυτα πιστευτό γι’ αυτόν. Αντιστοιχεί απόλυτα στην προηγούμενη εμπειρία του.»

Ο Δρ. Στερν περιέγραψε πολλά τέτοια φαινόμενα το 1985 στο βιβλίο του The Interpersonal World of the Infant, το οποίο ο φημισμένος ψυχολόγος Stanley Spiegel, σε μία συνέντευξη που παρέθεσε στην εφημερίδα «The New York Times», ονόμασε «το βιβλίο της δεκαετίας όσο αφορά την επιρροή του στην ψυχαναλυτική θεωρία.»

Τα τελευταία χρόνια, ο Δρ. Στερν επιχείρησε να ερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται για τον χρόνο, πέραν της παιδικής ανάπτυξης. Σε ένα πείραμα του, πήρε λεπτομερή συνέντευξη από μία ομάδα ανθρώπων για μία συγκεκριμένη στιγμή από το πρόγευμά τους και ανακάλυψε πως χρειάστηκαν μία ολόκληρη ώρα για να περιγράψουν όλα όσα πέρασαν από το μυαλό τους μέσα σε 30 δευτερόλεπτα. Τα αποτελέσματα των ερευνών του τα παρουσίασε στο βιβλίο του “The Present Moment: In Psychotherapy and Everyday Life”, στο οποίο παραθέτει απόψεις ανθρώπων για το πώς εκτιμούν την κάθε στιγμή των εμπειριών τους και και συζητά την φύση της μνήμης.

Το 2010 έκδοσε το βιβλίο του “Forms of Vitality: Exploring Dynamic Experience in Psychology, the Arts, Psychotherapy and Development”, όπου παρουσίασε νέες ανακαλύψεις των νευροεπιστημών για να εξηγήσει την ανθρώπινη εμπάθεια.

Ο Δρ. Στερν, εκτός των εκατοντάδων επιστημονικών άρθρων που συνέγραψε, επίσης ζωγράφιζε, έγραφε ποίηση και διατηρούσε φιλικές σχέσεις με σημαντικούς καλλιτέχνες. Έδωσε στον διάσημο χορογράφο Jerome Robbins, την ονομασία του “Dances at the Gathering.” Ο avant-garde σκηνοθέτης και σεναριογράφος Robert Wilson, είπε πως οι αργής κίνησης ταινίες του φίλου του Δρ. Στερν με βρέφη, τον βοήθησε να εμπνευστεί την εφτάωρη “silent opera”,  “Deafman Glance”.

«Τόσα πολλά πράγματα συμβαίνουν και το βρέφος τα ρουφάει», είπε ο κος Γουίλσον.

Ο Ντάνιελ Νόρμαν Στερν γεννήθηκε στο Μανχάταν στις 16 Aυγούστου το 1934. Αποφοίτησε από το Χάρβαρντ και συμπλήρωσε τις ιατρικές του σπουδές στο Albert Einstein College of Medicine. Μετά την αποπεράτωση της έρευνάς του στην ψυχοφαρμακολογία στο National Institutes of Health in Bethesda, Md., έκανε την διατριβή του στην ψυxιατρική στο Columbia University College of Physicians and Surgeons. Αργότερα εκπαιδεύτηκε στην ψυχάναλυση στο Center for Psychoanalytic Training and Research at Columbia.

Ο Δρ. Στερν απέκτησε από την γυναίκα του – γιατρός η οποία συνεργάστηκε μαζί του σε πολλές από τις έρευνές του – δύο γιούς (τους Michael και Andrien), τρεις κόρες (τις Maria, Kaia και Alice)  και από τα παιδιά του δώδεκα εγγόνια.

Ο Δρ. Στερν μέσα από τις έρευνές του έδειξε πώς η ανάπτυξη του ανθρώπινου σώματος ενισχύεται από την αλληλεπίδραση μητέρας -παιδιού. Παρατήρησε πως η απόσταση μεταξύ των ματιών του βρέφους από τη μία, και του στήθους και των ματιών της μητέρας από την άλλη, είναι περίπου δέκα εκατοστά, ακριβώς όση απόσταση χρειάζεται το βρέφος για την ευκρινέστερη εστίαση των ματιών του και καθαρότερη όραση.

«Το χαμόγελό της μητέρας ασκεί φυσική δύναμη πάνω στο βρέφος και ενφυσεί ζωή μέσα του», έγραψε κάποτε. «Το κάνει να συντονίζεται με την ζωηρότητα που αισθάνεται και δείχνει η ίδια. Η χαρά του αυξάνεται. Το χαμόγελό της προκαλεί την εκδήλωση της χαράς του».

Πηγή: The New York Times
Συγγραφέας του άρθρου: Martin Douglas
Μετάφραση: Μιχάλης Σιάτης, Κλινικός και Συμβουλευτικός Ψυχολόγος, MSc