Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.
Η φετινή θεματική είναι η ψυχική υγεία σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Ο πόλεμος αφήνει πίσω του συντρίμμια. Κτίρια γκρεμίζονται, οικογένειες χωρίζονται, κοινότητες ξεριζώνονται. Όμως υπάρχει μια πληγή που δεν μπορεί να μετρηθεί: η ψυχική υγεία όσων ζουν σε συνθήκες βίας, απώλειας και αβεβαιότητας. Η φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας (10 Οκτωβρίου 2025) εστιάζει ακριβώς σε αυτό: στην πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε ανθρωπιστικές κρίσεις. Κι ο πόλεμος είναι η πιο βίαιη από αυτές.
Ο αόρατος αντίκτυπος του πολέμου
Τα στοιχεία δείχνουν ότι σε ζώνες σύρραξης, πάνω από το 1 στα 5 άτομα εμφανίζουν κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής, όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές ή μετατραυματικό στρες (PTSD). Η εμπειρία της βίας ή η έκθεση σε αυτή, η απειλή της ζωής, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, η καταστροφή του σπιτιού, η αναγκαστική μετανάστευση είναι τραυματικές εμπειρίες. Στα παιδιά, οι μακροπρόθεσμες συνέπειες είναι ακόμη πιο σοβαρές: διαταραχές ύπνου, μαθησιακές δυσκολίες, δυσκολία εμπιστοσύνης.
Γιατί είναι δύσκολη η πρόσβαση σε βοήθεια
Σε συνθήκες πολέμου, οι δομές υγείας καταρρέουν. Νοσοκομεία βομβαρδίζονται, επαγγελματίες ψυχικής υγείας εγκαταλείπουν τις περιοχές, οι διαθέσιμοι πόροι κατευθύνονται μόνο στις άμεσες σωματικές ανάγκες. Η ψυχική υγεία συχνά θεωρείται «δευτερεύουσα πολυτέλεια». Επιπλέον, το στίγμα γύρω από την ψυχολογική στήριξη, η έλλειψη ασφαλών χώρων και οι πολιτισμικές διαφορές εμποδίζουν πολλούς από το να ζητήσουν βοήθεια.
Τι μπορεί να γίνει
Παρά τις δυσκολίες, υπάρχουν τρόποι στήριξης:
- Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις στην κοινότητα: δημιουργία ασφαλών χώρων για παιδιά, ομάδες στήριξης για γυναίκες, εκπαιδευτικά προγράμματα για δασκάλους ώστε να εντοπίζουν σημάδια τραύματος.
- Εκπαίδευση μη ειδικών: γιατροί, εθελοντές ή και μέλη της κοινότητας μπορούν να εκπαιδευτούν ώστε να παρέχουν βασική ψυχολογική βοήθεια.
- Τηλεψυχολογία: χρήση διαδικτυακών μέσων για στήριξη όσων βρίσκονται σε απομακρυσμένες ή αποκλεισμένες περιοχές.
- Μακροπρόθεσμες πολιτικές: ένταξη της ψυχικής υγείας στα προγράμματα ανοικοδόμησης μετά τον πόλεμο.
Ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας
Ο ΟΗΕ και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπογραμμίζουν ότι η ψυχική υγεία πρέπει να είναι βασικό στοιχείο κάθε ανθρωπιστικής αποστολής. Η χρηματοδότηση και η συνεργασία με τοπικές ΜΚΟ είναι κρίσιμη, όπως και η εκπαίδευση προσωπικού. Χωρίς ψυχική υγεία, η ανοικοδόμηση κοινωνιών είναι ημιτελής.
Ένα ηθικό χρέος
Η ψυχική υγεία σε καταστάσεις πολέμου δεν είναι προνόμιο, είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Το να στηρίζουμε τους ανθρώπους να διαχειριστούν το τραύμα τους, να ξαναβρούν την αίσθηση ασφάλειας και να χτίσουν ξανά εμπιστοσύνη στον κόσμο γύρω τους, είναι η πιο ουσιαστική πράξη ανθρωπιάς. Ο πόλεμος καταστρέφει, αλλά η φροντίδα της ψυχικής υγείας είναι ένας δρόμος για να ξαναχτιστεί η ελπίδα για το μέλλον.
Από την ομάδα Ψυχο-γραφήματα
