Από τη Δήμητρα Παπανίκου, Εκ. ΕΛ.ΕΚ.ΙΝ. Ομαδική Αναλυτική Ψυχοθεραπεύτρια
Οι συναισθηματικοί αποχωρισμοί της παιδικής ηλικίας είναι η προίκα που μπορεί να μας εξασφαλίσει μια καλή ή μη συντροφικότητα στην ενήλικη ζωή.
Tο βρέφος με το που έρχεται στον κόσμο, ανήκει στο πρωταρχικό τρίγωνο (μητέρα, πατέρας, παιδί). Εάν οι ανάγκες των γονιών είναι ανώριμες τότε ίσως να εμποδίσουν την εξατομίκευση – απεξάρτηση του παιδιού, με αποτέλεσμα το άτομο ως ενήλικας να παραμείνει συναισθηματικά δέσμιος στην πρώτη τριγωνική σχέση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι γονείς παραμένουν στον παιδικό τους ρόλο με μη λειτουργικό τρόπο και διεκδικούν την απόλυτη συναισθηματική φροντίδα από τους δικούς τους γονείς, χρησιμοποιώντας το παιδί τους. Αποτέλεσμα αυτού είναι να υπάρχει δυσκολία στη φυσιολογική εξέλιξη του παιδιού στην ενήλικη ζωή, όπως το να αγαπήσει άλλα άτομα εκτός των γονιών του, να έχει ισορροπημένη συντροφική ζωή κι εμπιστοσύνη του προς άλλους ανθρώπους.
Η συναισθηματική εκπαίδευση του κάθε ανθρώπου από τους γονείς, ξεκινά από την ώρα που γεννιέται, μέσα από το παιχνίδι της συμβίωσης και του αποχωρισμού. Στο στάδιο του θηλασμού, είναι η πρώτη φορά που η λίμπιντο και η επιθετικότητα (Θηλασμός – δάγκωμα στήθους = διχοτόμηση της μητέρας), κατευθύνονται προς το ίδιο το αντικείμενο (τη Μητέρα). Είναι το σημείο της διπλής φαντασίωσης της αρχής της σχέσης αγάπης και μίσους, η οποία εμπεριέχει αμφιθυμία, άρα πάντα αγαπάμε και μισούμε εν μέσω μιας αμφιθυμίας.
Η σχέση με τη μητέρα, είναι η πρώτη συντροφική σχέση του παιδιού.
Είναι η σχέση που κατοχυρώνει (ή όχι, ανάλογα με την συμπεριφορά της μητέρας), τη σιγουριά ότι μέσα από την συναλλαγή τους, αν το παιδί θα επιβιώσει. Είναι η σχέση που θα λειτουργήσει ως πρότυπο για τις μελλοντικές κοινωνικές σχέσεις του.
Επίσης, η μητέρα είναι το πρωταρχικό αντικείμενο και αντιπροσωπεύει την εσωτερική εικόνα του γονιού με την οποία το άτομο πορεύεται κατά τη διάρκεια της ζωής του. Είναι η πρωταρχική σχέση όπου το παιδί αρχίζει να μαθαίνει σταδιακά τη ματαίωση μέσα στην συντροφική σχέση που έχει με τη μητέρα του και στη συνέχεια, στην ενήλικη ζωή του, λειτουργεί ως το μοντέλο συντροφικότητας στις σχέσεις που δημιουργεί με τους Σημαντικούς Άλλους. Στην περίπτωση αποτυχίας του παιχνιδιού συμβίωσης – αποχωρισμού, το παιδί στην ενήλικη ζωή του δεν θα μπορεί να εξοικειωθεί με τον χωρισμό – απόσταση. Αντίθετα, θα υποφέρει με το συναίσθημα που θα νιώθει (φόβος θανάτου – άγχους). Θα βιώνει συναισθήματα δυσαρέσκειας, δεν θα είναι εύκολη η προσαρμογή στην απουσία, την αποσύνδεση και τη στέρηση από το αντικείμενο.
Στην περίπτωση του μόνιμου αποχωρισμού από το πρωταρχικό αντικείμενο, η σκέψη και το συναίσθημα ως ανάμνηση, θα φέρει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία σύνδεσης με πρόσωπα, χώρους και καταστάσεις στην ενήλικη ζωή. Σ’ αυτήν την περίπτωση, θα απουσιάζει η οποιαδήποτε χαρά του παρόντος, επειδή θα υπάρχει ο φόβος ότι κάτι δυσάρεστο θα συμβεί στο μέλλον. Πρόκειται για μια κατάσταση που εγκαθίσταται μόνιμα στον ψυχισμό του ατόμου το οποίο αρνείται να το αποχωριστεί αυτό που το πληγώνει, ζώντας με αυτό που του είναι οικείο, γιατί μέσα από αυτό δημιουργείται η ψευδαίσθηση της ασφάλειας ή μιας καλής δικαιολογίας που επιβεβαιώνει την αυτολύπησή του. Έτσι παρατηρείται κυρίως η απουσία των λιβιδινικών ικανοποιήσεων, ενώ η παρουσία τους (όταν το άτομο το επιτρέπει), μειώνεται το άγχος και ο φόβος του θανάτου.
Το παιδί εκπαιδεύεται στη συμβίωση και στη συντροφικότητα και στη συνέχεια στον αποχωρισμό. Τα παιδιά που συντροφεύουν συναισθηματικά τους γονείς τους, όταν αργότερα έρθει η ώρα να δημιουργήσουν σχέσεις με τους σημαντικούς άλλους, αναπαράγουν τη δυστυχία της συμπεριφοράς των γονιών τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα στις συντροφικές τους σχέσεις να είναι περισσότερα από δύο άτομα, συνήθως έξι: το ζευγάρι και οι γονείς τους. Σύνθεση που λειτουργεί ως εχθρός της συντροφικότητας του ζευγαριού.
Συμπερασματικά, οι γονείς με το να είναι φροντιστές και όχι σύντροφοι των παιδιών τους, μπορούν να δείξουν στα παιδιά τους, τον δρόμο της ποιοτικής συντροφικότητας.
Βιβλιογραφία
Ζαχαριάδης Τρύφων, (2018). Ποιος εκπαιδεύει συναισθηματικά ποιόν. Αθήνα, Εκδόσεις Αρμός.
Ζαχαριάδης Τρύφων, (2015). Συντροφικότητα – Αποχωρισμός. Αθήνα, Εκδόσεις Αρμός.
Klein Melanie & Riviere Joan, (2008). Η αγάπη και το μίσος. Αθήνα, Εκδόσεις Κονιδάρη.
