Η διεθνής επιστημονική έρευνα των τελευταίων ετών υπογραμμίζει όλο και περισσότερο την αναγκαιότητα της διαφοροποιημένης προσέγγισης στην αντιμετώπιση της χρήσης ουσιών και της εξάρτησης ανάλογα με το φύλο. Οι λόγοι που οδηγούν την επιστημονική κοινότητα σε αυτό το συμπέρασμα είναι οι διαφορετικοί παράγοντες που ωθούν τα νεαρά κορίτσια στον πειραματισμό με τις ουσίες, οι διαφορετικές συνθήκες κινδύνου για την απόκτηση της συνήθειας αλλά και η διαφορετική ανταπόκριση των γυναικών στις θεραπευτικές προσεγγίσεις συγκριτικά με τους άρρενες. Όλα τα επίπεδα παρεμβάσεων (πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) στη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών είναι προσανατολισμένα ως επί το πλείστον στο ανδρικό φύλο, γεγονός που δικαιολογείται από την κατά πολύ υψηλότερη συχνότητα απλής ή προβληματικής εμπλοκής με τις ουσίες μεταξύ των ανδρών συγκριτικά με τις γυναίκες. Με βάση όλα τα παραπάνω οι διεθνείς συστάσεις κατευθύνουν πλέον τους εξειδικευμένους φορείς στην προσαρμοσμένη στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εξάρτησης μεταξύ των γυναικών ιατρική και εν γένει θεραπευτική αντιμετώπιση.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΚΤΕΠΝ, περίπου 2.500 γυναίκες αντιμετωπίζουν σοβαρό χρόνιο πρόβλημα εξάρτησης από την ηρωίνη. Ο αντίστοιχος αριθμός των ανδρών είναι 18.038. Περίπου το 15% των χρηστών ναρκωτικών που ξεκινούν θεραπεία απεξάρτησης κάθε χρόνο είναι γυναίκες με μέση ηλικία τα 30 έτη. Παρά το ότι οι γυναίκες αποτελούν το 12% περίπου του πληθυσμού προβληματικών χρηστών και το 15% όσων ξεκινούν θεραπεία είναι εντυπωσιακό το ότι συνιστούν το 24% στο σύνολο των δηλωθέντων HIV οροθετικών χρηστών ενδοφλέβιων ουσιών σύμφωνα με τα στοιχεία του 2012 (ΚΕΕΛΠΝΟ 2013). Τέλος, σύμφωνα με τα διαχρονικά στοιχεία για τους θανάτους που σχετίζονται άμεσα με τη χρήση ναρκωτικών κατά την τελευταία δεκαετία, το ποσοστό που αφορά γυναίκες κυμαίνεται μεταξύ 5,2% και 12,8%.
Αυτή τη στιγμή στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ, λαμβάνουν θεραπεία περίπου 1200 γυναίκες (≈15% των ασθενών) με εξάρτηση από την ηρωίνη.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του προγράμματος Υποκατάστασης, σε σύγκριση με τους άνδρες θεραπευόμενους, οι γυναίκες ξεκινούν τη χρήση ηρωίνης σε νεότερη ηλικία ενώ εισάγονται νωρίτερα σε θεραπεία με υποκατάστατα. Επίσης, αντιμετωπίζουν περισσότερα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, ενώ έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα, σε σχέση με τους άνδρες ασθενείς, να διαβιούν σε ένα προβληματικό κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον, να έχουν σε μεγαλύτερο βαθμό διαταραγμένες διαπροσωπικές σχέσεις και να έχουν υποστεί συναισθηματική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση. Τέλος, οι γυναίκες ασθενείς του προγράμματος υποκατάστασης έχουν μικρότερη πιθανότητα εμπλοκής με το νόμο και το σωφρονιστικό σύστημα σε σχέση με τους άνδρες.
Οι μελέτες για την κατά φύλο αντιμετώπιση της ουσιοεξάρτησης, έχουν δείξει ότι η ύπαρξη βιολογικών και ψυχοκοινωνικών διαφορών μπορεί να επηρεάσει τόσο τους λόγους για την αναζήτηση θεραπευτικής βοήθειας για την εξάρτηση όσο και το είδος και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας που επιλέγουν οι γυναίκες. Για τις γυναίκες ασθενείς, οι υπηρεσίες ομαδικής συμβουλευτικής φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματικές ενώ απαραίτητη φαίνεται να είναι και η παροχή επιπλέον υπηρεσιών όπως αυτές της σεξουαλικής και αναπαραγωγικής αγωγής (γονιμότητα, αντισύλληψη, πρόληψη των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, κλπ.) της διάγνωσης και θεραπείας ψυχιατρικής συννοσηρότητας, διατροφικών διαταραχών και διαταραχής μετα-τραυματικού στρες.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από τα ευρήματα της έρευνας με θέμα ‘Αντιλήψεις των ουσιοεξαρτημένων γυναικών ως προς τις παρεχόμενες υπηρεσίες του Προγράμματος Υποκατάστασης και την κάλυψη των θεραπευτικών τους αναγκών’ στις Μονάδες Υποκατάστασης Αττικής καθώς και στη Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης Αθήνας, κατά το διάστημα 12/6/12 -18/7/12. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συμμετοχής του ΟΚΑΝΑ στο πρόγραμμα DAWN του UNICRI. Στην έρευνα έλαβαν μέρος συνολικά 344 γυναίκες ασθενείς από τις συνολικά 516 που παρακολουθούσαν το ΠΥ στην Αττική κατά το συγκεκριμένο διάστημα (66,7%). Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας πάνω από το 50% των γυναικών βαθμολογούν σε μια κλίμακα από 1 έως 7, με 7 ως πολύ σημαντικό, κατά την πρώτη κιόλας επαφή με το ΠΥ, το ιατρικό προσωπικό να θίγει θέματα όπως το σεξ χωρίς προφύλαξη, σεξ με συντρόφους που κινδυνεύουν από σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, την πορνεία, τη σωματική/ψυχολογική βία και την κακοποίηση καθώς και την έκθεση σε εγκληματική πράξη.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας για την όσο το δυνατόν καλύτερη ανταπόκριση στις ιδιαίτερες ανάγκες των γυναικών μελών του προγράμματος, ο ΟΚΑΝΑ εγκαινίασε το Μάρτιο του 2012 μία ειδική μονάδα υποκατάστασης για έγκυες και μητέρες. Στη νέα μονάδα υποκατάστασης που λειτουργεί στο πλαίσιο του Μαιευτηρίου ‘Έλενα Βενιζέλου’ έχουν εισαχθεί συνολικά 70 γυναίκες, ενώ σήμερα υπηρεσίες λαμβάνουν 40 εξαρτημένες.
Με την ευκαιρία της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας κατά των Ναρκωτικών ο ΟΚΑΝΑ θέλησε να επικεντρωθεί στη δημοσιοποίηση των ειδικών απαιτήσεων της εξάρτησης των γυναικών, και ειδικότερα των εγκύων χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, με την έκδοση του συνοπτικού εγχειριδίου «Κύηση και Χρήση Ουσιών», καθώς:
– Στην Αγγλία κάθε μέρα γεννιούνται 3 νεογνά με νεογνικό στερητικό σύνδρομο
– 1 στα 2 μωρά εξαρτημένων γυναικών ζουν χωρίς τη φυσική τους μητέρα δύο χρόνια μετά τη γέννησή τους
– 350.00 παιδιά ζουν με εξαρτημένους γονείς και έχουν 7 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμπλακούν και τα ίδια με τις ουσίες.
– Τα παραπάνω δεδομένα δεν διαφέρουν ιδιαίτερα μεταξύ των χωρών της Ε.Ε.
ΟΚΑΝΑ, 18 Ιουνίου 2013
