Ανορεξία: Αναζητώντας την τελειότητα

Από την Αρετή Γκατζέλια, Κοινωνιολόγο- Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, MSc Κλινική Ψυχολογία
Διανύουμε μία εποχή έντονων και συνεχώς αυξανόμενων αντιθέσεων και ανισοτήτων. Ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουν την φτώχεια και την εξαθλίωση. Καθημερινά χιλιάδες άνθρωποι σε πολλές περιοχές του πλανήτη πεθαίνουν από έλλειψη τροφής, ενώ ένα όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, ιδιαίτερα στην Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, πάσχει από παχυσαρκία. Αυτή η ανισότητα αποτελεί πλέον φαινόμενο. Οι διαταραχές πρόσληψης τροφής εμφανίζονται κυρίως στις οικονομικά ανεπτυγμένες κοινωνίες. Στην Ψυχογενή Ανορεξία, το άτομο διαθέτει την τροφή σε αφθονία, ωστόσο απέχει από αυτή.
Η ψυχογενής ανορεξία ανήκει στις διαταραχές πρόσληψης της τροφής και έγινε γνωστή κυρίως στις δυτικές κοινωνίες. Παρόλο που και ο ιατρικός κόσμος ασχολήθηκε ιδιαιτέρως με το θέμα αυτό τον 20^ο αιώνα, υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν πως ήδη από τον Μεσαίωνα παρουσιάστηκαν περιπτώσεις περιορισμού της πρόσληψης τροφής. Καθώς περνούσαν οι αιώνες και οι επιστημονικές έρευνες προχωρούσαν η επικράτησή τους ήταν κάτι παραπάνω από σίγουρη. Η ισχύς της θεοκρατικής δεισιδαιμονίας άρχισε να περιορίζεται και ο εκούσιος περιορισμός της τροφής αποσυνδέθηκε απο την ιδέα του θρησκευτικού ασκητισμού. Είχε έρθει πλέον η στιγμή να αντιμετωπιστεί σαν ψυχική διαταραχή.
Στα μέσα του 20^ου αιώνα η ιατρική κοινότητα ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για την ψυχογενή ανορεξία. Το 1960, τα περιστατικά αυξάνονται και αρχίζουν να κατευθύνονται στην ψυχική υγεία. Μέχρι τότε, δεν υπήρχε καμία πειστική εξήγηση για το πως ένα νεαρό άτομο θα μπορούσε να διακόψει οικειοθελώς την πρόσληψη τροφής. Ήταν η περίοδος που η προσοχή των ειδικών επικεντρώθηκε στην χαμηλή αυτοεκτίμηση και στην διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος που αποκτά το άτομο.
Είναι γεγονός πως η ψυχογενής ανορεξία ανήκει στο μεγαλύτερο ποσοστό της στις «γυναικείες» διαταραχές. Από την δεκαετία του 1960, το λεπτό γυναικείο σώμα άρχισε να προβάλλεται ως ιδεώδες, ενώ την ίδια περίοδο ολοένα αναπτυσσόταν η εξαιρετικά επικερδής και ελάχιστα αποτελεσματική βιομηχανία της δίαιτας. Η γυναίκα που διεκδίκησε με όλο της τον δυναμισμό την χειραφέτησή της τον 20^ο αιώνα, βρίσκεται πλέον δέσμια της εξίσωσης των διαστάσεων του σώματός της με την επιτυχία, την ικανότητα, την ομορφιά, την αποδοχή της από τους άλλους και φυσικά την τελειότητα.
Τα άτομα που πάσχουν από ψυχογενή ανορεξία περιορίζουν την διατροφή τους τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποικιλία. Συνήθως, επιλέγουν τροφές με χαμηλή θερμιδική αξία, ενώ προτιμούν να προετοιμάζουν μόνες τους το φαγητό τους για να ελέγχουν την πιθανή χρήση συστατικών όπως το λάδι. Η διαδικασία της παρασκευής και της κατανάλωσης της τροφής τις περισσότερες φορές γίνεται με καταναγκαστικό τρόπο. Παραδείγματος χάρη, το άτομο ζυγίζει το φαγητό της, υπολογίζει με ακρίβεια τις θερμίδες και η διαδικασία της κατανάλωσής της είναι πια μια συγκεκριμένη και σταθερή τελετουργία.
Επίσης, η σχέση του ατόμου με το σώμα του είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία της διαταραχής. Συγκεκριμένα, μια νεαρή φυσιολογικού βάρους κοπέλα, παραπονιέται πως το σώμα της είναι παχύ. Ακόμα και όταν το βάρος της φτάσει να είναι κάτω του φυσιολογικού, εκείνη βλέπει το εαυτό της στον καθρέπτη παχύ. Σταδιακά, το να αποκτήσει αδύνατο σώμα δεν αποτελεί απλά μία επιθυμία αλλά και βασικό στόχο της ύπαρξής της. Η προσπάθειά της διακρίνεται από τελειοθηρία και δεν της επιτρέπει να απομακρυνθεί καθόλου από το ιδανικό. Ο μεγαλύτερος φόβος του ανορεκτικού ασθενή είναι η πιθανότητα να έχει πάρει βάρος.
Οι προκλητοί εμετοί πολλές φορές συνοδεύουν την ανορεξία. Η παραμικρή επιπλέον μπουκιά αυξάνει τον φόβο της ασθενούς ότι κινδυνεύει να παχύνει με αποτέλεσμα να καταφεύγει στην πρόκληση εμετού. Ακόμη, υπάρχουν περιπτώσεις ανορεκτικών ασθενών που καταφεύγουν στην χρήση καθαρκτικών και διουρητικών με στόχο την ανακούφιση τους από το περιττό βάρος. Ωστόσο, η χρήση των καθαρκτικών αποσκοπεί και στη καταπολέμηση της δυσκοιλιότηταςπου συνοδεύει τον υποσιτισμό.
Ο υποσιτισμός μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, όπως δυσκολίες στην προσοχή και την συγκέντρωση, διαταραχή στον ύπνο και ευερεθιστότητα. Ακόμη, σε προχωρημένα στάδια, παρουσιάζεται έλλειψη ασβεστιόυ, μαγνησίου, ενώ η έλλειψη της βιταμίνης Β12 μπορεί να οδηγήσει σε δυσλειτουργία του νωτιαίου μυελού.
Τα αίτια της διαιώνισης του φαινομένου της ψυχογενούς ανορεξίας προσανατολίζονται τόσο στους βιολογικούς όσο και στους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των μέχρι τώρα ερευνών αναδεικνύουν την πολυπαραγοντική φύση της διαταραχής. Φαίνεται πως η εγκεφαλική λειτουργία του ατόμου, το κλίμα της οικογένειας, τα στρεσογόνα γεγονότα της ζωής και τα πρότυπα ομορφιάς της σύγχρονης κοινωνίας διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και εξέλιξη της διαταραχής. Βέβαια, ασθενείς μετά την ανάρρωσή τους εκμυστηρεύονται πως η εμφάνισή της οφείλεται κυρίως σε προσωπικά αίτια, όπως οι υψηλές απαιτήσεις για τον εαυτό τους και η τελειοθηρία.
Στις μέρες μας, η ψυχογενής ανορεξία έχει αυξηθεί σημαντικά, εξαιτίας των σύγχρονων προτύπων γραμμής του σώματος και ομορφιάς. Νεαρές κοπέλες καθημερινά ασχολούνται με την εμφάνισή τους και το βάρος τους. Η τάση της μόδας και τα ΜΜΕ δίνουν όλο και μεγαλύτερη ώθηση στη νεολαία για αναζήτηση του τέλειου σώματος. Παρατηρείται, ιδιαίτερα, αύξηση του φαινομένου σε επαγγέλματα τα οποία βασίζονται πολύ στην εξωτερική εμφάνιση ( π.χ. μόντελινγκ).
Στην περίπτωση της ανορεξίας, οι ασθενείς σπάνια αναζητά από μόνη της την θεραπεία. Συνήθως, το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον είναι που πιέζουν το άτομο να ζητήσει βοήθεια. Βέβαια, η θεραπεία δεν είναι τόσο εύκολη και η πορεία της εξαρτάται από το πόσο σύντομα θα την αναζητήσει η ασθενής. Σε αρχικά στάδια της διαταραχής ενδείκνυται η ψυχοθεραπευτική παρακολούθηση, ενώ σε προχωρημένα στάδια κρίνεται απαραίτητη η ενδονοσοκομειακή παρακολούθηση σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπευτική.
Σε μία εποχή όπου το «φαίνεσθαι» διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ζωή κυρίως των νέων, θα ήταν πολύ αισιόδοξο να καταφέρναμε να διατηρήσουμε ορισμένα ιδανικά και κάποιες αξίες που ίσως να έχουν χαθεί ή ξεχαστεί με το πέρασμα των χρόνων. Καθένας πρέπει να αποδέχεται και να εκτιμά τον εαυτό του για αυτό πραγματικά είναι αποφεύγοντας να τον καταδικάζει για μικρές ατέλειες που η φύση του χάρισε, γιατί αν κάνει κάτι τέτοιο το αποτέλεσμα θα είναι να χάσει την μοναδικότητα και την αυθεντικότητά του.
Δείτε εδώ σχετικό βίντεο:
[vsw id=”94c43AlwLKo&feature” source=”youtube” width=”425″ height=”344″ autoplay=”no”]
 
Βιβλιογραφία:
Γονιδάκης, Φ., Χαρίλα, Ν. (2011), Διαταραχές πρόσληψης τροφής, Γνωσιακή- συμπεριφοριστική προσέγγιση, Εκδ: ΠΕΔΙΟ
Γονιδάκης, Φ., Βάρσου, Ε. (2008), Ψυχογενής Ανορεξία, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Η συνεχής ενασχόληση με το σώμα και την εικόνα του σώματος