Από τη Σύλβα Σαραφίδου, Ψυχολόγο, MSc, AKC, PhDc
Η ιστορία της έννοιας της ψυχοθεραπείας είναι παλιά, με ρίζες στην αρχαιότητα, μέσα από φιλοσοφικές αναλύσεις, και την αντίληψη της συσχέτισης της ψυχικής και σωματικής υγείας. Η επίσημη ιστορία της βέβαια ξεκινά με τον Sigmund Freud, και την δημιουργία της Ψυχανάλυσης, και συνεχίζεται ως σήμερα, με την εξέλιξη πλέον να είναι ραγδαία. Στο παρόν, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι πολλές, όσο και η έρευνες γύρω από την αποτελεσματικότητα των μεθόδων τους. Με μία σύντομη ματιά στις διαφορετικές κεντρικές προσεγγίσεις ανά τα χρόνια, γίνονται εύκολα διακριτές οι διαφορές των αντιλήψεων για το άτομο, το πρόβλημα και τους τρόπους διαχείρισης αυτού. Κοιτώντας όμως πιο προσεκτικά, μπορούμε να διακρίνουμε τον πυρήνα της ίδιας της Ψυχοθεραπείας, κρυμμένο μέσα σε κάθε διαφορετική προσέγγιση.
Όπως προαναφέρθηκε, η Ψυχανάλυση ήταν η πρώτη επίσημη μορφή ψυχοθεραπείας. Ο Freud μίλησε για τις διαφορετικές πτυχές του ατόμου (τα ζωώδη ένστικτα, την ηθική πλευρά και το συνειδητό ‘Εγώ’), τα στάδια της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, το συνειδητό και το ασυνείδητο. Στόχος της προσέγγισης η ανάδυση του ασυνείδητου στο συνειδητό, με σκοπό την επίλυση των εσωτερικών ζητημάτων. Με παρόμοιο τρόπο σκέφτηκαν και οι Ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις. Όχι πολύ μακριά βρίσκεται και η Υπαρξιακή προσέγγιση, που στοχεύει στην αναγνώριση του φόβου του θανάτου και της αποδοχής αυτού και της ίδιας της θνητότητάς μας ή η Συστημική προσέγγιση, η οποία αντιλαμβάνεται το άτομο ως μέλος του συστήματος της οικογένειας. Μεγαλύτερη αντίθεση συναντάμε στην Προσωποκεντρική προσέγγιση, η οποία είναι λιγότερο κατευθυντική και στοχεύει στην χωρίς όρους αποδοχή του ατόμου (από τον θεραπευτή, και στην πορεία από τον εαυτό), και κυρίως στην Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική θεραπεία, που εστιάζει στην δομή της πραγματικότητας βάση των σκέψεων του ατόμου, και την βελτίωση αυτής με την διαχείριση των σκέψεων και συμπεριφορών μέσα από συγκεκριμένες μεθόδους.
Ας κρατήσουμε κατά νου τα θεμέλια της Ψυχοθεραπείας: τον εαυτό, ως ενεργή οντότητα που αλληλοεπιδρά, με δυνατότητα εξέλιξης
Η σύνοψη αυτή (που σίγουρα δεν περιλαμβάνει κάθε προσέγγιση, ούτε κάθε κεντρικό στοιχείο των όσων αναφέρονται) αναδεικνύει τις έντονες διαφορές μεταξύ των προσεγγίσεων στην θεραπεία. Οι κεντρικές προσωπικότητες αυτών διαφώνησαν έντονα και σε πολλά, όμως (συνειδητά ή ασυνείδητα) συμφώνησαν και σε άλλα.
Όλες οι προσεγγίσεις στηρίζουν την σημασία της οικογένειας στην δομή του εαυτού του ατόμου, και στην δημιουργία ή διαχείριση των προβλημάτων του. Όλες αντιλαμβάνονται το άτομο ως πολύπλευρο και πολύπλοκο, μα με δυνατότητα αλλαγής και βελτίωσης μέσα από δράση. Ταυτόχρονα, όλες υποστήριξαν την υποχρέωση του θεραπευτή προς το ‘καλό’ του θεραπευόμενου (ένα στοιχείο ηθικό) και την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο ως κεντρικό στοιχείο στην πορεία της αλλαγής.
Αδιαμφισβήτητα, οι προσεγγίσεις διαφέρουν έντονα. Όμως αφαιρώντας την ορολογία, μπορούμε να αγγίξουμε τον πυρήνα της Ψυχοθεραπείας, η οποία είναι η πίστη στον άνθρωπο και την πολυπλοκότητά του, η οποία ξεκινά από την θεραπευτική σχέση, και εξελίσσεται σε πίστη στον εαυτό, και την δύναμή του για διαχείριση δυσκολιών, αλλαγή, και αυτοβελτίωση. Η ουσία αυτή μοιάζει απλή (ή απλουστευμένη, συγκριτικά με την περίπλοκη δομή της εκάστοτε προσέγγισης), ή και προφανής, όμως συχνά παραβλέπετε. Στην θεραπευτική πορεία, ο τρόπος αντίληψης και οι μέθοδοι κάθε προσέγγισης είναι κεντρικά συστατικά, όμως υπάρχει ο κίνδυνος να ‘κοιτάξουμε το δέντρο χάνοντας το δάσος’. Τόσο ως θεραπευτές, όσο και ως θεραπευόμενοι, ας κρατήσουμε κατά νου τα θεμέλια της Ψυχοθεραπείας: τον εαυτό, ως ενεργή οντότητα που αλληλοεπιδρά, με δυνατότητα εξέλιξης – πάντα στοχεύοντας στο ουσιαστικό όφελος, την αληθινή και ολιστική ευεξία.
Βιβλιογραφία
Feltham, C., Horton, I., (2000). Οδηγός Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας, Αθήνα, Εκδόσεις Π. Ασημάκης
Corsini, R., J., Wedding, D., (2014). Current Psychotherapies, US, Brooks/ Cole Cengage Learning
